Zmiany w PZP dotyczące wykonawców z państw trzecich

W dniu 27 maja został przyjęty przez Radę Ministrów projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi, i został skierowany do Sejmu do dalszych prac.

Nowelizacja przepisów wprowadza zmiany do polskiego porządku prawnego, przedstawione w tezach wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 22 października 2024 r. w sprawie C-652/22 Kolin Inşaat Turizm Sanayi ve Ticaret AȘ przeciwko Državna komisija za kontrolu postupaka javne nabave, potwierdzone wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 13 marca 2025 r. w sprawie C-266/22 CRRC Qingdao Sifang CO LTD et Astra Vagoane Călători S.A. przeciwko Autoritatea pentru Reformă Feroviară i Alstom Ferroviaria S.P.A.

Nowe zmiany będą dotyczyły dostępu wykonawców z państw trzecich do rynku zamówień publicznych w Unii Europejskiej (UE). W tekście wyroku C-652/22, stwierdzono, że jeżeli nie są związane z UE żadnym rodzajem aktu generalnego o równym i wzajemnym dostępie do rynku zamówień publicznych, to po stronie Zamawiającego leży ocena o dopuszczeniu i warunkach dopuszczania wykonawców z państwa trzeciego. Nie oznacza to jednak, że wykonawcy spoza Unii Europejskiej są całkowicie wykluczeni z możliwości ubiegania się o zamówienia publiczne na jej terytorium. Mogą oni uczestniczyć w postępowaniach organizowanych w państwach członkowskich, przy czym decyzja o ich dopuszczeniu – oraz warunki tego dopuszczenia – należy do wyłącznej kompetencji zamawiającego, o ile Unia Europejska nie objęła tej dziedziny wyłączną kompetencją, zgodnie z orzecznictwem TSUE. Dostęp do rynku zamówień publicznych stanowi element kompetencji UE w zakresie wspólnej polityki handlowej, co oznacza że w prawie krajowym nie można tworzyć norm regulujących dostęp do rynku zamówień publicznych państw członkowskich.

Chociaż wyrok TSUE w sprawie C-652/22 Kolin Inşaat Turizm Sanayi ve Ticaret AȘ oraz potwierdzające go orzeczenie w sprawie C-266/22 CRRC Qingdao Sifang i in. nie dotyczą bezpośrednio umów koncesji, to projektowane regulacje uwzględniają przedstawione w nich tezy również w odniesieniu do koncesji na roboty budowlane lub usługi. Wynika to z faktu, że wykładnia dokonana przez Trybunał odnosi się do ogólnych zasad dostępu do rynku unijnego, co pozwala na jej odpowiednie zastosowanie także w zakresie udzielania koncesji.

Do systemu prawa zamówień publicznych wprowadza się m.in. zasadę, zgodnie z którą wykonawcy z państw trzecich będących stronami umów międzynarodowych gwarantujących wzajemny i równy dostęp do rynku zamówień publicznych będą traktowani na równi z wykonawcami unijnymi. Jednocześnie, zamawiający zyskuje kompetencję do określenia – w ogłoszeniu lub dokumentacji zamówienia – czy i na jakich warunkach dopuszcza do udziału w postępowaniu wykonawców z państw trzecich nieobjętych żadnymi umowami międzynarodowymi. Zgodnie z nowym Art. 16b ust 2. Zamawiający może również określić mniej korzystne warunki udziału tych wykonawców w postępowaniu, ograniczyć możliwość korzystania z ich zasobów, a także wskazać ograniczenia dotyczące podwykonawstwa.

Analogiczne rozwiązania zostały wprowadzone do ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi. Zamawiający koncesyjny również będzie mógł – z uwzględnieniem zasad wynikających z prawa UE – różnicować warunki udziału wykonawców pochodzących z państw trzecich nieobjętych umowami międzynarodowymi, a także odmówić im udziału w postępowaniu, jeżeli nie przewidział takiej możliwości w dokumentach koncesyjnych.

Nowelizacja przewiduje również ograniczenie prawa do środków ochrony prawnej – wykonawcy z państw trzecich, które nie są objęte umowami międzynarodowymi gwarantującymi wzajemny dostęp do rynku UE, nie będą mogli korzystać z procedury odwoławczej przewidzianej w przepisach ustawy Pzp oraz ustawy koncesyjnej.

Wprowadzenie omawianych zmian ma na celu dostosowanie krajowego porządku prawnego do wymogów prawa Unii Europejskiej, w szczególności w zakresie wspólnej polityki handlowej, a także zapewnienie zamawiającym instrumentów umożliwiających ochronę bezpieczeństwa i interesu publicznego w sytuacjach, gdy na rynku działają wykonawcy z państw trzecich niepowiązanych z UE żadnymi ramami prawnymi gwarantującymi wzajemność i równość dostępu.