Oferta wiązana jako przejaw nieuczciwej praktyki handlowej

14 listopada 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-646/22 dotyczącej Compass Banca SpA (spółka prawa włoskiego) przeciwko Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato (urzęd ochrony konkurencji i rynku Włoch, dalej również „AGCM”) w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji AGCM dotyczących praktyki handlowej tej spółki.

Spółka Compass Banca SpA proponowała swoim klientom zawarcie różnych rodzajów pożyczek osobistych, a także produktów ubezpieczeniowych zapewniających ochronę od niektórych ryzyk, bez koniecznego związku z tymi pożyczkami. Zawarcie umowy ubezpieczeniowej nie było warunkiem wstępnym udzielenia pożyczki tylko oferowano je łącznie. Stąd AGCM wszczął dochodzenie w celu ustalenia, czy praktyka handlowa była „nieuczciwa” w rozumieniu dyrektywy 2005/29 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniające dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (dalej: „dyrektywa 2005/29”).

W wyroku Trybunał wyjaśnił pojęcie „przeciętnego konsumenta” w rozumieniu dyrektywy 2005/29, które należy interpretować poprzez „odniesienie do dostatecznie dobrze poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i ostrożnego konsumenta. Taka definicja nie wyklucza jednak, że zdolność do podejmowania decyzji przez daną osobę może zostać zakłócona ograniczeniami, takimi jak błędy poznawcze”.

Trybunał rozważył, że praktyka handlowa „ramowania” polegająca na równoczesnym przedstawianiu konsumentowi oferty pożyczki osobistej i oferty produktu ubezpieczeniowego niezwiązanego z tą pożyczką nie stanowi ani agresywnej praktyki handlowej w każdych okolicznościach, ani też praktyki handlowej uznanej za nieuczciwą w każdych okolicznościach w rozumieniu tej dyrektywy, mimo braku pozostawienia konsumentowi okresu do namysłu pomiędzy podpisaniem umów dotyczących tych ofert. W konsekwencji taka praktyka nie może sama w sobie stanowić „bezprawnego nacisku” w rozumieniu art. 8 dyrektywy 2005/29.

Co więcej Trybunał stwierdził, że dyrektywa 2005/29 daje możliwość organowi krajowemu, gdy ten stwierdzi „agresywny” charakter lub bardziej ogólnie „nieuczciwy” charakter praktyki handlowej przyjętej przez danego przedsiębiorcę, na zobowiązanie tego przedsiębiorcy do przyznania temu konsumentowi rozsądnego okresu do namysłu pomiędzy datami podpisania umowy ubezpieczenia i umowy pożyczki, chyba że istnieją inne środki w mniejszym stopniu naruszające wolność prowadzenia działalności gospodarczej, które byłyby równie skuteczne dla położenia kresu „agresywnemu” lub, bardziej ogólnie, „nieuczciwemu” charakterowi tej praktyki.

Artykuł 24 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2016/97 z 20 stycznia 2016 r. w sprawie dystrybucji ubezpieczeń (wersja przekształcona; dalej: „dyrektywa 2016/97”) nakłada na dystrybutorów produktów ubezpieczeniowych sprzedawanych krzyżowo z innymi produktami szczególne obowiązki. Zgodnie z art. 24 ust. 3 dyrektywy 2016/97 w przypadku, gdy produkt ubezpieczeniowy jest produktem uzupełniającym w stosunku do towaru lub usługi, które nie są ubezpieczeniem w ramach tego samego porozumienia, dystrybutor ubezpieczeń powinien dać klientowi możliwość zakupu towaru lub usługi oddzielnie. Mając na względzie to co powyżej, wskazany artykuł należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, aby organ krajowy wymagał od przedsiębiorcy, którego praktyka handlowa polega na ramowaniu była uważana za „agresywną” lub, bardziej ogólnie, za „nieuczciwą”, aby w celu położenia kresu tej praktyce przyznał on konsumentowi rozsądny okres do namysłu pomiędzy datami podpisania danych umów.

Wyrok ma znaczenie w stosowaniu przepisów, w tym w szczególności ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 845) oraz interpretację przepisów przez sądy i organy.